Sa Ilalim ng Kubyerta

SA ILALIM NG KUBYERTA

Puntahan naman natin ang ilalim ng kubyerta. Kung Ikukumpara sa itaas, ito ay higit na pangmasa. Karamuhan sa mga pasahero ditto ay nangakaupo samga bangko. Katabi nila ang isang katutak na tampipi, ilang kahon at basket at dalawa o tatlong maleta. May nagsisipaglaro ng baraha. May maingay sa nagkwekwentuhan sa gitna ng tsus-tsug ng makina at sipol ng busina. May mga mangangalakal na Inchik na nakahilatang natutulog. Masusulyapang naliligo sila sa pawis. Spagkat isang dukwang lang sa mga nakatrintas sa negosyante ang mainit na makinang nagpapatakbo sa barko, sumasanib sa kanilang balat ang usok ng langis na nagiging pabango na rin nila. Pabangong nakakasulasok sa kaprichosang pang-amoy ni Donya Victorina.

Sa ilalim ng kubyaerta, mapapansin mo rin ang ilang kabinataang ikutan nang ikutan. Masasalamin mo sa mga mukha nila ang lubos na katuwaan sa pantag-araw na pagsasara ng mga paaralan. Natutuwa rin sila sapagkat may magagandang kolehiyalang sakay ang bapor nila.

Nang mapansin ng mga kolehiyalang sinusulyapan sila ng maiingay na kabinataan, nagpapakahinhin-hinhin sila upang di mapintasan bibong lumapit st nagpakilala ang bubuyag sa kadalagahan. Pinamulahan ng mga pisngi ang mga kolehiyal. Bagamat ibinigay nila ang pangalan sa nakikipagkilala, itinago ng mga dalaga ang kanilang mga ngiti sa pamaypay na dala-dala.

Kung magmamasid pa tayo sa paligid, hindi makakaligtas sa ating paningin si Basilio at si Isagani, dalawang estudyanteng bihis na bihis na nakikipagusap sa isang animo don kung makatindig. Ang nasabing parang don kung uamasta ay walang iba kundi si Kapitan Basilio.

“Kumusta na ang kundisyon ni Kapitan Tiyago, Basilio?”

“Mabuti po naman, Kapitan. Ayaw po niyang paalaga. Sumusunod lamang po kapag pinilit ,ko. Isinasangkalan po niya ang payo ng ilan kaya inuutusan niya kong bisitahin ang bahay sa San Diego. Pero alam ko pong estratehiya niya ito upang malayang makahithit sa opyo.”

“problema ng henerasyon ngayon ang opyo. Alam ba ninyong gamit lang ito sa medisina? Ang tanging sinaunang tao noon ang nagdiskubre ng opyo. Pero hindi sila umabuso. Tanging mga Inchik lamang dito ang nagpapakalonod sa bisyo. Mga Inchik na hindi man lamang nakakabasa ng mga sinulat ni Cicero. Hindi man lang nakakatunghay sa mga natatanging pananaliksik pangkasaysayan sa daigsig ng mga tao.”

Sa pag-uusap ng tatlo, nabanggit ang Akedemya ng Wikang Kastila na ipinakikipaglaban ng mga kabataan.

“Naititiyak ko Isagani, Basilio, na hindi maitatayo ang Akadeamyang sinasabi ninyo.”

“Nagkakamali kayo Kapitan. Tuluy na tuloy po ang pagpaptayo nito. Ipinangako po ni Padre Irene ne lalakarin niya ito sa Kapitan Heneral. Hinandugan nga namin siya ng dalawang kastanyong kabayo!” pagbibigay diin ni Isagani

“A, mangyayari lang yan pagputi ng uwak. Ipapaputol ko ang mga daliri ko kung hindi sasalungatin iyan ni Padre Sybila ang balak ninyo!”

“Sasalingatin na niya kung sasalungatin!” galit na sinabi ni Basilio.

“Nag-aambag-ambag na po ang mga estudyante. May mga propesor na rin po kami. Kalahati ang bilang ng mga Kastila, kalahati rin ang mga Pilipino. Kilala po ba ninyo si Macaraig? Bukas palad po niyang inialok ang isa nilang bahay na gawing paaralan,” pagmamalaking balita ni Basilio.

“Nakaktuwa kung iisiping dati ay nasa Latin ang mga aklat namin kaya nagsisikap kaming mag-aral ng Latin. Pero ngayon nasa Kastila ang mga aklat ninyo, bakit hinihigpitan kayong mag-aral ng Kastila? Baka naman may kadahilanan kung bakit hindi kayo dapat mag-saral ng wikang ito? Kayong mga kabataan, tignan sana ninyo ang aming karanasang pinagdaanan. May mga gatas pamkayo sa labi. Kabataan nga ba kayong pag-asa ng inang bayan?” ngingisi sabi ni Kapitan Basilio na parang Emperador ng Romang tumalikod sa dalawa.

“Narinig mo ba ang makabayang kapitan, Basilio? Kung mahina-hina ang tuhod natin, baka mawalan tayo ng tiwala upang mgarap at gumawa.”

Mahina pa raw ang bagwis natin at karanasan sdaw ang dapat basihan sa tagumpay ng mga kabat6aan. Kung laging karanasan ang ihahain ni Kapitan Basilio, tiyak na makakasundo niya ang tiyuhin mong si Padre Florentino. Teka nga pala, Isagani, ano ang reaksiyon ng tiyo mo kay Paualita na nililigawan mo?”

“Mahbang sermon ang tinanggap ko. Hindi raw kanin na isusubo na iluluwa kapag napaso ang palalagay sa tahimik. Ipinagmalaki ko sa kaniya sa hindi ordinaryong yong babae si Paulita. Bagamat ulila sinabi ko sa kaniyang maganda ito at edukada.”

“At bukod diyan, Isagani, mayaman ito, ismarte st kagalang-galang. Walang maipintas dito maliban sa tiyahing bungangera na ay meteryosa pa.”

“Alam mo ba Basilio na pinakikiusap ako ni Donya Victorina na hanapin ko raw ang mawawala niyang asawa?”

“At nangako kang hanapin dahil mahal mo si Paulita, di ba?”

“Pero alam mo bang sa bahay ng tiyuhin ko nagtatago si Don Tiburcio?”

“Ha? Totoo ba ang sinabi mo?”

“Yan ang dahilan kung bakit ayaw pumanhik ng tiyuhin ko sa itaas ng kubyerta. Tiyak na tatanungin daw siya ni Donya Victorina kung bakit nakita niya nag esposo nitong sinamsamba- samba. Alam ma bang kaninang sumilip ako sa itaas ay namataan ako at inirapan ni Donya Victorina? Nagulat siguro siya na nasa ilalim lang ako ng kubyerta kasama anmg Indiong inaaglahi niya.”

Napahinto sa usapan ang dalawa nang masulyapang pababa ang mag-aalahas. Isang magiliw na pagbati ang narinig ng magkaibigan mula kay Simoun.

“Kumusta Senyor Basilio? Magbabakasyon ba kayo? Kababayan ba ninyo sila?”

“Siya si Isagani, Don Simoun. Kalalawigan ko siya pero sa kabilang bayan siya nakatira.”

Nainis ni Isagani nang tingnan siya ng mag-aalahas mula ulo hanging paa sa parang minamaliit siya.

“Kumusta ng lalawigan ninyo?” tanong ni Simoun nang ibaling ang tingin kay Basilio.

“Ku…kumusta? Bakit, hindi pa ba kayo napupunta roon?”

“Napunta…Kailan? Lintik na kukumustahin ko ba ang lalawigan ninyo kung napunta na ako dito? May nakapabulong sa aking naghihikaos daw amg mmga tao roon st di makakbili ng mga alahas sa hirap na dinaranas.

Lihim na napangiti ang mag-aalahas.

“Umiinom ng serbesa, Senyor Isagani, Senyor Basilio. Ako ang taya. Umiinom tayo sa ikauunlad at ikakayaman ng inyong lalawigan.”

“Ikinalulungkot naming hindi kayo mapagbigyan. Hindi po kami umiinom ng serbesa” pagpapaumanhin ng magkaibigan.

“Hindi kayo umiinom ng serbes? Ayon kay Padre Camorra, ang kawalan daw ng lakas ng bansang ito basa sa sobrang tibig na iniinom ng mag mamamayan ninyo.”

“Sabihin ninyo ksy Padre Caamorra na kung tubig sana ang iniinom niya at di serbesa,tiyak marami na siyang naiitabing pera. Nakapapapabawas din ang perang ibinibiling alak sa kaban ng simbahan.” May ngiti sa labing sinabi ni Basilio.

“At hindi lang po yan,” dugtong ni Isagani, “pakisabi rin po sa mahal na kura na hindi lang nakapagpapaalis ng uhaw ang tubig. Pumapatay rin ito ng malaking sunog. At kapag nag-iinit ito ay nagiging singaw na maaring maging dagat-dagatan. At dapat niyang tandaan na ang tubig ding ito ang lumunod sa sangkatauhan at yumanig sa pundasyon ng sandaigdigan.”

Napanganga si Simoun sa tinuran ni Isagani. Bagamat huminga mg malalim, hindi ito nagpahalata sa malaking paghanga sa binitawang salita ng dalawang binata.

“Hindi ko alam kung paano ko sasabihin yan kay Padre Camorra. Alam naman ninyo kung paano magbiro ang butuhing kura. Paano ko sasagutin kung tatanungin niyang kalian magiging singaw ans tubig st kalian magiging dagat-dagatan.”

“Kapag pinag-init ito ng apoy. Kapag nagkatagpo-tagpo ang mga agos ng tubig mula sa maliliit na ilug-ilugan patungo sa mga daang hinukay ng mga hindi nabigyan ng katarungan,” gumagaralgal ang tinig na sabi ni Isagani.

Ngingisi-ngising tumalikod sa dalawa ang mag-aalahas.

“Mukhang bulking paputok ka kannina , Isagani?”

“Ikaw rin, Basilio.”

“Alam mo bang malaking tao ang mag-aalahas?”

“Ha? Sino nagsabi?”

“May nakapagbulob\ng sa akin ns tragapayo yan ng Kaptan Heneral.”

“Kilalal ba niya si Kapitan Tiago, Basilio?”

“Hindi lang kilala. Sa unang araw pa lang na dumating yan ay pinuntahan kaagad nito ang may sakit. Nagbabakasakali sigurong makahingi ng mana.

“Malaking isyu ang ipinakikipaglaban ng mga kabataan. Ipapputol ko ang daliri ko kung hindi kakausapin ni Don Simoun ang Kapitan Heneral upang huwag aprubahan ang pinapangarap nating paaralan.”

Nagulat si Isagani nang lumapit ang isang katulong na bumulong sa binatang ipinatawag daw siya ng tiyuhin na nasulyapan niyang papunta noon sa silya nitong pahingahan.

Sinundan ni Isagani nang tingin ang tiyuhing naupo sa isang silyang may sandalan. Mapapansing ang bawat katutubong napadaan sa nakasandal ay aalis ng sombrero bilang paggalang.

Malamig magsalita si Padre Florentino. Kahit may katandaan na ay may kasiglahan pa rin ang kanyang katauhan. Kapansin-pansin malalapadang kaniyang mga balikat at siksik na siksik ang kaniyang pangangatawang handang makipaglaban sa sinumang kabataan kung lakas at lakas din lamang ang pinag-uusapan.

Marami ang nakapuna sa iginagalang siya ninuman, maging ng mahihirap o mayayaman. Para sa kaniya, walang liyang naghihiwalay sa marangya at maralita. Kapwa raw sila nililka ni Bathala na dapat pakiharapan, kaibiganin at igalang.

Ano ang pagkakakilala ng marami kay Padre Florentino bilang kura at bilang pribadong tao?

Alam ng llahat na mula sa makyamang angkan ang tiyuhin ni Isagani. Ayon sa sabi-sabi, hindi raw nito pinangarap ang maging alagad ng Diyos. Ang pagpasok daw nito s aseminaryo ay bunga ng utos ng kaniyang ina na matalik na kaibigan ng Arsobispo nial. May kasintahan si Florentino. Ito raw ang dahilan kung bakit nagpakatanggi-tangig itong pumasok ng se inaryo. Pero sa dahilang hawak ng ina niya nag susi sa kayamanan nila, yumuko siya sa kagustauhan ng nakasisilaw na ilaw ng tahanan.

Beinte singko anyos nang ordinahan siyang ganap na pari ng Arsobispo. Tuwans-tuwa ang ina niya. Nagluksa naman anag kasintahan niya.

Tatlong araw dinaos ang selebrasyon. Napuno ng handa ang mesang kainan,bumaha ang alak sa kanilang tahanan.

Litung-lito at hindi makapaniwala ang dalagang nagmamahal sa kaniya. Sa sobrang kahihiyan, napilitan itong magpakasal sa iosang binatang hindi naman nito minahal.

Sa labis na katuwaang makapagsuot ng sutana ang kaisa-isang anak niya, sumakit ang dibdib at namatay ang ina. Tumanggap ng malaking kayamanan si Padre Florentino. Pero kahit may malaking mana, malungkot pa rin siya. Nawala na ang kasintahan ay nilisan pa siya ng pinakamamahal na ina. Tuliro ang isip si Padre Florentino. Upang matakasan ang sobrang pangungulila, ipinangako niyang iaalay ang buong sarili sa ikabubuti ng mralita sa kanyang parokya. Napalapit siya sa mgamahihirap at napamahal sa mga nagdurusa.

Sa matapat na pagtulong sa inapi ng lipunan, nagging bukambibig ang pangalan ni Padre Florentino na tinawag na sugo ng kalangitan.

Sapagkat mainit ang mga mata ng pamahalaan sa sinumang tumulong sa mga katutubong nangangailangan, napilitang magretiro si Padre Florentino bilang kur paroko. Minabuti nitong tirhan ang malapalasyong tahanang malapit sa Dagat Pasipiko na ipinatayo ng kaniyang nasirang ina.

Sapagkat nag-iisa sa buhay, inampon niya ang walang pa noong kamuwang-muwang na si Isagani. May makakati ang dilang na nagsasabi na ang inampong sanggol ay anak daw ni Padre Florentino sa dating kasintahan. May nagpapatunay naman na anak daw ito ng pinsang naninirahansa lalawigan.

Habang nigninilay-nilay sa nakaraan, nagulat ang kura nang senyasan sg piloto ng barko at tawagin.

“Padre Florentino!” malakas na sabi nito, “Hinihintay kayo sa itaas ng mga ksama ninyo.

Gusto ng mg kurang makipagkwentuhan sa inyo!”

Mabilis na napatayo si Padre Florentino. Habang inaayos ang sombrero, tumangu-tango ito at nagpasabing, “Hayaan ninyo, at susunod na ako.”

Bago pumanhik, tinawag muna ni Padre Florentino ang pamangkin at pinagsabihang huwag siyang susundan sa pakikipagkwentuhan sa mga kura ng Simbahan.

casey richelle alvarez
kristine bernadette ang
peter gomer sescon
gellivie panganiban
yusoff khan damsid